Bergen, Norway – Bergen, Norveška

Priča o bakalaru napisana je, u izvjesnom smislu, upravo u Bergenu. Ta riba – postojale su 23 različite vrste, koje su imale isto toliko različite cijene i kupce – stizala je iz luka sjeverne Norveške u Bergen, gdje je dimljena i smještena u velika skladišta, prije utovara na brodove koji su putovali po Evropi. Najmanje četiri vijeka Norveška je bila skoro jedina zemlja koja je izvozila sušeni bakalar. Porijeklo Bergena – stare bergenske luke izgrađene na istočnoj obali zaliva Vogen – blisko je povezano sa srednjovjekovnim gradom, koji je oko 1070. godine podigao kralj Olaf Kire. U trinaestom vijeku luka je bila uzavreli trgovački i privredni centar grada, sa oko 30 skladišta za robu koja je pristizala sa britanskih Farskih ostrva i baltičke obale. Prekretnica u privrednom životu bergenske luke desila se 1360. godine kad je izabrana da bude Kontor, to jest trgovinsko predstavništvo Hanzeatske lige, zajedno s Novgorodom, Brižom i Londonom. Od tog trenutka, i tokom sljedeća četiri vijeka, njemački trgovci držali su monopol nad lukom, čiji je naziv, zapravo, skraćenica norveške riječi tyskerbryggen (germanska obala). U zamjenu za sušeni bakalar, za kojim je postojala velika potražnja, naročito u katoličkim zemljama, Norvežani su dobijali žitarice, koje slabo uspijevaju na toj geografskoj širini, i dragocjenu robu kao što su tkanine, grnčarija, staklo i vino iz doline Rajne.

Bergenski Kontor bio je, isključivo, muško udruženje čijim članovima je bilo zabranjeno da se druže s mještankama. Suprugama, vjerenicama i ženama, uopšte, bile su dozvoljene posjete samo između proljeća i jeseni, a zatim su se vraćale kući, gdje su provodile ostale mjesece. Udruženje je na kraju okupljalo 1.000 Nijemaca (koji su tu stanovali) i upravljalo se prema sopstvenim pravilima, među kojima je najvažnija bila zabrana korišćenja vatre za osvjetljenje. Kuće u Bergenu, u kojima su često bile smještene radnje, bile su dvospratne ili trospratne zgrade zvane lofts, u potpunosti sagrađene od drveta, sa sobama za stanovanje na gornjim spratovima i daščanim krovovima prekrivenim crijepom. Čak su i uski prolazi između kuća bili popločani daskama. Iza svake kuće nalazile su se zajedničke prostorije (schøtstuer) u kojima su se krajem radnog dana okupljali trgovci. Uprkos strogim propisima, Bergen je više puta stradao u požarima, ali kuće su uvijek ponovo podizane na isti način. Potreba da se što brže obnovi trgovina sprječavala je svaki napredak u projektovanju građevina pa je izgled luke dugo ostao nepromijenjen. Početkom sedamnaestog vijeka trgovačka mreža Hanzeatske lige počela je da slabi jer su mnogi evropski narodi povratili kontrolu nad trgovinom sopstvenim dobrima. Norveški trgovci su 1630. godine počeli da kupuju prva skladišta i, sto godina kasnije, Nijemci su posjedovali samo devet. Kontor Bergena je 17. oktobra 1754. godine trajno prešao u ruke Norvežana, ali oni su zadržali postojeće propise, pa čak i njemački, kao zajednički trgovački jezik.

Međutim, nakon 1850. godine, uticaj industrijske revolucije osjetio se na i obali Skandinavije i tradicionalnu industriju sušenog bakalara potisnule su druge vrste privređivanja. Ubrzo, pokazalo se da luka ne može da zadovolji narasle potrebe, i 31. decembra 1899. godine Kontor je zatvoren. Bergen je, od tada, pratila loša sreća. Godine 1910. srušene su zgrade u južnom dijelu kako bi se podigla skladišta od opeke. Godine 1944. eksplozija je uništila mnoge krovove, a 1955. godine u požaru je izgorela polovina preostalih kuća. Danas je u najstarijem svjetskom trgovačkom centru ostalo samo 58 zgrada, djelimično obnovljenih u starom stilu okrečenih jarkocrvenom bojom. U njima su smješteni restorani i umjetničke galerije, a u jednoj od njih nalazi se Muzej Hanzeatske lige koji njeguje spomen na prošla vremena.

_{Izvor informacija: („Svetska baština pod zaštitom Uneska – Riznice umetnosti“, Marko Kataneo, Jasmina Trifoni) – Fotografija: (https://www.istockphoto.com, https://en.visitbergen.com)}