Škocjanske jame, Slovenija – Škocjan Caves, Slovenia

Geolozi su početkom 1900. godine dobili potvrdu za ono što su „rašljari za podzemne vode“ oduvijek pretpostavljali: tajanstvena ponornica Reka koja je tekla pod zemljom u škocjanskoj oblasti, ista je ona rijeka koja je poslije podzemnog toga od četrdesetak kilometara ponovo izvirala u San Đovaniju di Duinu, u blizini Montefalkonea u Italiji – pod novim imenom Timava. Da bi dokazali podzemnu vezu između Reke i Timave začetnici karstizma koristili su boje, radioaktivne supstance, pa čak i jegulje: one su puštane u Reku na mjestu gdje ponire, a isplivavale su mnogo kasnije u Timavi.

Predstavljajući u drevna vremena granicu rimskog svijeta sa Ilirijom na istoku, Timava (ili Reka) izvire na padinama planine Snežnik u Sloveniji da bi u Škocjanskim jamama, pedeset kilometara dalje postala ponornica. Tokom milenijuma, erozija izazvana njenim vodama stvorila je one neobične geološke tvorevine koje se nazivaju karst, od riječi kras, imena slovenačke regije kroz koju protiče. Iako je Slovenija naročito bogata pećinama (ima ih oko 7.000), one u Škocjanu su od posebnog geološkog značaja. Tokom geoloških era kada je Reka prelazila iz oblasti fliša (tlo formirano od gline i lapora) u oblast krečnjačkih stijena, voda je prodirala pod zemlju i stvarala karst. U ovoj zoni krečnjaka, premještanje mjesta poniranja vode dovelo je do stvaranja jedinstvenih morfoloških obilježja. Primjer za to su brojne ponorne doline, tj. podzemni sistem jama sa ogromnom klisurom i dvoranama. Tavanice dviju dvorana su se urušile pa ponornica Reka, prije nego što iščezne u Škocjanskoj pećini, protiče kroz Veliku i Malu dolinu koje leže na dubini od 163 metra.

Impresivan sistem pećina i hodnika u Škocjanu dug je skoro šest kilometara i najduži je primjer klasičnog krasa. U njega se ulazi kroz Pećine tišine – najveća evropska pećina sa presjekom od 12.077 kvadratnih metara – koja sadrži neke od najfascinantnijih stalaktita, stalagmita i kamenih figura na svijetu. Ovaj sistem nastavlja se hodnicima do jama i stiže do visećeg mosta iznad Reke koji je voda isklesala od stijena. Posjetioci Škocjanskih jama mogu da se spuste do dubine od 210 metara. Morfološke karakteristike pećina potpomogle su razvoj naročitih klimatskih uslova koji omogućavaju, u jamama i ulazima u pećine, veoma neobičan suživot biljnih vrsta koje pripadaju i alpskim i mediteranskim podnebljima. Isto tako su se i živi stvorovi prilagodili čudnom staništu karsta. Ova neobična ekologija čini Škocjanske jame jedinstvenom laboratorijom biodiverziteta i razlog je posebne pažnje koja se poklanja ovoj oblasti sa stanovišta zaštite. Uz pomoć lokalnog stanovništva, uprava Regionalnog parka Škocjan (koji pokriva preko pet kvadratnih kilometara oko pećina) ulaže znatan napor da zaštiti ove osjetljive ekosisteme, čiji opstanak zahtjeva pažljiv i odgovarajući razvoj okoline.